Historia obecnej Katedry Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej rozpoczyna się w roku 1948 od momentu powołania do życia naszej Uczelni, albowiem założycielem i pierwszym kierownikiem ówczesnej Katedry i Zakładu Higieny Ogólnej był “Pierwszy Obywatel Śląskiej Akademii Medycznej, Pierwszy i Najstarszy jej Profesor, Pierwszy Rektor i Pierwszy Doctor Honoris Causa” [K. Ciubra, 1966] – Brunon Nowakowski. Pracę Katedry Profesor koncentrował na higienie pracy, żywienia oraz epidemiologii gruźlicy. W Instytucie Medycyny Pracy, (kolejnym “dziecku” Profesora) tworzy Zakład Higieny Pracy, który we współpracy z Katedrą, prowadził badania mikroklimatu i zanieczyszczeń atmosfery przemysłowej.
W 1971 r., w związku ze zmianami strukturalnymi Uczelni, Katedra Higieny została przekształcona w Instytut Medycyny Społecznej. Stanowisko Dyrektora powierzono Profesorowi Klaudiuszowi Ciubrze. W skład Instytutu weszły: Zakład Higieny (kier. Prof. dr med.Klaudiusz Ciubra), Zakład Statystyki i Epidemiologii (kier. Doc. Dr n.med. Romuald Dukat), Zakład Dydaktyki Medycznej (kier. Doc. dr n.med. Benon Zieleźnik) oraz Zakład Organizacji i Ochrony Zdrowia (kier. Dr n.med. Witold Łobzowski).
W 1981 r. Instytut został rozwiązany, a na jego miejscu powstała Katedra Higieny i Epidemiologii obejmująca Zakłady: Higieny, Epidemiologii i Statystyki oraz Organizacji i Ochrony Zdrowia. Kierownikiem Katedry mianowano doc. dr n.med. Benona Zieleźnika. Katedra prowadziła działalność dydaktyczno-wychowawczą, naukowo badawczą i usługową (współpraca z przemysłem).
W 1989 r. funkcję kierownika Katedry objął prof. dr hab. n.med. Zygmunt Stęplewski. Na jego wniosek, w roku 1991 powołano do życia Katedrę i Zakład Medycyny Środowiskowej i Zapobiegawczej. Zmienił się również profil Katedry. Skoncentrowano się głównie na szkodliwym działaniu fizycznych, chemicznych i psychospołecznych czynników ryzyka zdrowotnego. Zajmowano się m.in. wpływem stresu, hipertermi, węglowodorów aromatycznych, ołowiu, nienasyconych kwasów tłuszczowych na organizmy zwierzęce i ludzkie oraz środowiskowymi uwarunkowaniami astmy oskrzelowej i małej urodzeniowej masy ciała u śląskich dzieci. Nawiązano ścisłą współpracę z Yale University (USA), Physicians for Social Responsibility (USA), US Environmental Protection Agency (USA) oraz Genomix Co. (USA).
Prof. dr hab. n. med. Jadwiga Jośko-Ochojska kierowała Katedrą i Zakładem Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej w latach 2002 – 2022. Jako lekarz chorób wewnętrznych, neurofizjolog i specjalista zdrowia publicznego, rozszerzyła zainteresowania m.in. o takie zagadnienia, jak: medyczne aspekty skutków stresu, epidemiologia lęku, stresu, depresji w różnych grupach zawodowych, somatyzacji, bezsenności, nikotynizmu, narkomanii, alkoholizmu, otyłości. Założyła prężnie działające koło STN i jako pierwsza i jedyna w polskich uczelniach medycznych zorganizowała zajęcia fakultatywne z medycznych aspektów stresu dla studentów medycyny. W 2013 roku zainicjowała cykl corocznych, interdyscyplinarnych konferencji naukowych pt.: „W przestrzeni stresu i lęku”.
W roku 2022 kierownictwo Katedry objął dr hab.n.med. Janusz Kasperczyk.
Od 2002 roku przy Katedrze funkcjonuje prężnie działające koło STN (szczegóły w dziale Studenckie Koło Naukowe).
Nasza Katedra prowadzi nauczanie:
- przeddyplomowe dla studentów Wydziału Nauk Medycnych w Zabrzu na kierunku Lekarskim, Lekarsko-Dentystycznym w języku polskim i angielskim, Ratownictwie Medycznym
- w ramach Uniwersytetu Licealisty
- podyplomowe w ramach działalności Szkoły Doktorskiej
(szczegóły w dziale "Dydaktyka").